Doğum Haritası

Devlet kurumunu her şeyin üstünde görerek onu din ile bir tutan eski tarih yazıcıları, genellikle yazdıkları tarihleri bahsettikleri memleketlerin veya milletlerin ismine izafe etmişlerdir. Onlar, devleti iktidar makamında bulunan hanedanın ismine izafe ederler, memleketi o ailenin ismiyle tanımlarlar, devleti teşkil eden veya devlete tâbi olan insanları da o sülalenin adıyla yâd ederlerdi. İktidar makamında bulunan … Devamını oku

Avrupa’da özellikle de fen bilimlerinin gelişmesinden sonra telif edilmiş tarih kitapları gözden geçirilecek olursa anlaşılır ki bunların tamamının hemen hemen şu iki kısma ayrıldığı görülecektir: Millî (veya öğretici) tarihler, Tenkidî (veya eleştirel) tarihler. Bunların ikisi de bir açıdan doğru, gerekli ve faydalıdır. Kaydettiğimiz bu kısımlardan birine taraftar diğerine muhalif olmak bir tür taassuptur. Aslında bu … Devamını oku

Bir milleti (Le peuple) ilmî bir şekilde incelemek için her şeyden önce göz önünde tutulması gereken şart, o milletin gelecekte nasıl olması lazım geldiğini değil, mazide ve hâli hazırda nasıl olduğunu aramaktır. Bir kavimde, ya içtimaî hayatın uğradığı gelişim kazanımlarını izâle veya içtimaî gelişimin belirli bir düşünceye doğru gitmesini kolaylaştırmak ve sağlamak amacıyla takip edilecek … Devamını oku

Türkiye tarihinde on dokuzuncu asır, son derece önemli bir dönemeçtir. O zamana kadar tamamen Asya tarzı ve Ortaçağ’a ait bir müessese olan Osmanlı Devleti içte ve dışta birçok etki ile Batılılaşmaya teşebbüs etti: Siyasî Tanzimat denilen hareketi gerçekleştirdi. Aslında bundan önce de Türkiye’yi Avrupa’ya yaklaştıracak bazı girişimler olmuştu, fakat bunlar sınırlı ve ayrıntı türünden teşebbüslerdi. … Devamını oku

İslâmiyet’in birinci asrında hâdiseleri kaydetmeye fazla önem verilmemişti. Râvîlerin ezberlerinde ve şairlerin şiirlerinde korunmuş olan bu dönemin hâdiseleri ikinci asırda tarih sayfalarına intikal etti. Râvîlerin rivâyetlerinde görülen ihtilaf, olayların farklı şekillerde nakledildiğini gösterdiğinden vakânüvisler, farklı ve birbirine zıt rivâyetleri eserlerinde yer vermişler, aynı zamanda râvî silsilesini de kaydetmeye önem vermişlerdir. Müslüman tarihçiler bu yöntemi üçüncü … Devamını oku

Memleketimizde asırlardan beri en çok rağbet gören ve önem verilen iki marifet kısmı hiç şüphe yok ki, şairlik ile tarihçiliktir. Yetiştirilmemizin, aldığımız genel eğitimimizin eski usûlü doğal olarak bunu gerektiriyordu: Az çok düzenli bir medrese tahsili gördükten sonra Sa’dî ile hafıza bağlı olanlar Fuzûlî yahut Nefî’yi taklit ederek gazeller, mesneviler yazmaya kalkışıyorlar; Vessâf, Hoca Sadeddîn … Devamını oku