Namazın vacipleri nedir? Namazın sünneti nedir? Namazda vacip ve sünnet olanlar neler?

Vacipler, farzları; sünnetler, vacibleri; edepler de sünnetleri ikmal içindir. Böylece namaz zayi olmaktan korunmuş olur.

Vacibin hükmü: Vacibi yerine getiren sevab kazanır, kasten terk eden azabı hak etmiş olur. Unutarak veya yanılarak terk edenin namazı eksik olduğu için sehiv secdesi yapması gerekir. Vacibi kasten terk edenin namazı yeniden kılması gerekir. Yeniden kılmadığı takdirde namaz eksik olarak kılınmış olur.

Namazın Başlıca Vacipleri Şunlardır:

  • Namaza “Allâhu Ekber” sözü ile başlamak,
  • Namazda Fâtiha suresini okumak,
  • Fâtiha suresini farz namazların ilk iki rekâtında, vitir ve nafile namazların her rekâtında okumak.
  • Farz namazların ilk iki rekâtında, vitir ve nafile namazların her rekâtında sure veya ayet okumak (Zammı Sure),
  • Fâtiha’yı sureden önce okumak,
  • Secdede alın ile beraber burunu da yere koymak,
  • İki secdeyi birbiri ardınca yapmak,
  • Üç ve dört rekâtlı namazların ikinci rekâtında Ettehiyyâtü okuyacak kadar oturmak. Buna “Kadei Ûlâ = Birinci Oturuş” denir.
  • Birinci ve son oturuşlarda “Ettehiyyâtü”yü okumak.
  • Birinci oturuşta “Ettehiyyâtü”yü okuduktan sonra gecikmeden üçüncü rekâta kalkmak.
  • Vitir namazında Kunut tekbirini almak ve Kunut duasını okumak.
  • Bayram namazlarına mahsus olan fazla tekbirleri almak.
  • Cemaatle kılındığı zaman, sabah, akşam, yatsı, cuma ve bayram namazlarının birinci ve ikinci rekâtlarında, teravih namazı ile Ramazan’da teravihten sonra kılınan vitir namazının her rekâtında imamın Fâtiha ve sureyi açıktan okuması.
  • Öğle ve ikindi namazlarında bunları içinden okumak.
  • İmama uyan kişinin bu namazlarda Fâtiha ve sure okumayarak susması.
  • Ta’dili erkân: Yani ayakta iken dosdoğru, rükûda dümdüz olmak (kadınlar biraz meyilli dururlar), rükûdan kalkınca iyice doğrulmak ve iki secde arasında tam oturmak.
  • Namazın sonunda selam vermek.
  • Namazda yanılırsa sehiv secdesi yapmak.
  • Namazda secde ayeti okursa secde etmek.

Namazın Sünnetleri

Sünnetin hükmü: Namazda sünneti terk etmek, namazı bozmaz, sehiv secdesi yapmayı da gerektirmez, ancak mekruh olur.

Namazın başlıca sünnetleri şunlardır:

  • Beş vakit namaz ile cuma namazı için ezan ve ikamet erkekler için sünnettir (kadınlara mekruhtur).
  • Namazın iftitah tekbirinde, vitir namazının Kunut tekbirinde ve bayram namazlarının zevaid tekbirlerinde elleri kulakların hizasına kaldırmak. (Kadınlar, parmak uçları omuz hizasına gelecek şekilde ellerini kaldırırlar.)
  • Eller kaldırıldığı sırada parmakları ne bitişik ne de fazla açık tutmamak, yani kendi hâlinde normal açıklıkta bulundurmak, ellerin ve parmakların içi kıbleye karşı gelmek.
  • İmama uyan kimsenin iftitah tekbiri, —imamı geçmemek üzere— imamın iftitah tekbirine yakın olmak.
  • Kıyamda elleri bağ (Erkekler, sağ elin avucu sol elin üzerinde ve sağ elin baş ve küçük parmakları sol elin bileğini kavramış olarak ellerini göbek altında bağlarlar.).

(Kadınlar: Sağ el, sol elin üzerinde olacak şekilde ellerini göğüs üstüne koyarlar. Erkekler gibi sağ elin parmakları ile sol elin bileğini kavramazlar.)

  • Kıyamda iki ayağın arasını dört parmak kadar açık bulundurmak.
  • Sübhâneke okumak.
  • “Eûzübillâhi mineşşeytanirracîm” demek.
  • Her rekâtta Fâtiha’dan önce “Bismillahirrahmanirrahim” demek.
  • Fâtiha’nın sonunda imamın ve ona uyanların “Âmin” demesi.
  • “Sübhâneke, Eûzü Besmele ve Âmin”i içinden okumak.
  • Sabah ve öğle namazlarında Fâtiha’dan sonra uzunca, ikindi ve yatsı namazlarında kısa, akşam namazında daha kısa sure okumak. Bu, misafir olmayanlar içindir. Yolcu olan veya vakti dar olan kimse dilediği ayet ve sureyi okur.
  • Rükûa varırken “Allâhu Ekber” demek.
  • Rükûda dizlerini ellerin parmakları açık olarak tutmak. (Kadınlar parmaklarını açmaz ve dizlerini tutmazlar, sadece ellerini dizleri üzerine koyarlar.)
  • Rükûda dizlerini ve dirseklerini dik tutup bükmemek. (Kadınlar rükûda dizlerini bükük bulundururlar.)
  • Rükûda arkasını dümdüz yapmak. (Kadınlar arkalarını biraz meyilli bulundururlar.)
  • Başını, sırtı ile bir seviyede bulundurup yukarıya kaldırmamak
  • Rükûda üç kere “Sübhâne Rabbiye’lazîm” demek.
  • Rükûdan kalkarken “Semiallâhu limen hamideh” demek.
  • Rükûdan doğrulunca “Rabbenâ leke’lhamd” demek.
  • Secdeye varırken yere, önce dizlerini, sonra ellerini, daha sonra alın ve burnunu koymak.
  • Secdeden kalkarken önce başını, sonra ellerini, daha sonra dizleri üzerine ellerini koyarak dizlerini yerden kaldırmak.
  • Secdelere varırken “Allâhu Ekber” demek.
  • Secdelerden kalkarken “Allâhu Ekber” demek.
  • Secdelerde yüzünü iki elleri arasına almak, eller yüzden geri ve uzakta olmayıp yüze yakın ve yüzün hizasında bulunmak, ellerin parmakları birbirine bitişik olduğu hâlde kıbleye karşı el ayası ile yere yapışık olmak.
  • Secdelerde üçer kere “Sübhâne Rabbiye’lâlâ” demek.
  • Erkeklerin, secdede karnını uyluklarından, dirseklerini yanlarından ve kollarını yerden uzak tutması. (Kadınlar, secdede kollarını yanlarına, karnını uyluklarına yapıştırıp yere doğru alçalırlar.)
  • İki secde arasında oturmak.
  • İki secde arasında, birinci oturuşta (Ka’dei ûlâ) ve son oturuşta (Ka’dei ahîre) elleri uylukları üzerine koymak.
  • Otururken sol ayağını yere yayıp üstüne oturmak ve sağ ayağını dikerek parmaklarını kıbleye karşı getirmek. (Kadınlar, ayaklarını sağ tarafa yatık olarak çıkarıp sol kalçaları üzerine otururlar.)
  • Ettehiyyâtü’nün kelimei şahadetinde sağ elinin şehadet parmağı ile işaret etmek.

İşaret: Kelimei şehadette “Lâ ilâhe” derken sağ elin şehadet parmağını kaldırmak, “illellâh” derken de indirmek suretiyle olur.

  • Ettehiyyâtü’yü içinden okumak.
  • Üç ve dört rekâtlı farzların üçüncü ve dördüncü rekâtlarında Fâtiha okumak. (İlk iki rekâtlarda Fâtiha okumak ise vacibdir.)
  • Son oturuşta “Ettehiyyâtü”den sonra “Allahümme salli, Allahümme barik” ve bunlardan sonra da dua okumak.
  • Selam verirken başını evvela sağa, sonra sola çevirmek.
  • Selamda “Esselâmü aleyküm ve Rahmetullah” demek.
  • İmam her iki tarafa selam verirken kendisine uyan cemaati ve hafaza meleklerini selamlamayı niyet etmek.
  • Cemaatle namaz kılınması hâlinde namaz sonunda selam verilirken bu selamı cemaat ve imama vermeye niyet etmek.
  • Tek başına kılan selamında melekleri niyet etmek.
  • İmam sol tarafa selam verirken sesini biraz alçaltmak.
  • İmama uyan kişinin selamı, imamın selamına yakın olmak.
  • İmama sonradan uyan kimse, yetişemediği rekâtları kılmak için imamın ikinci selamını beklemek.