Tarih ile ilgili maddeler ve konular.
Devlet kurumunu her şeyin üstünde görerek onu din ile bir tutan eski tarih yazıcıları, genellikle yazdıkları tarihleri bahsettikleri memleketlerin veya milletlerin ismine izafe etmişlerdir. Onlar, devleti iktidar makamında bulunan hanedanın ismine izafe ederler, memleketi o ailenin ismiyle tanımlarlar, devleti teşkil eden veya devlete tâbi olan insanları da o sülalenin adıyla yâd ederlerdi. İktidar makamında bulunan … Devamını oku
Avrupa’da özellikle de fen bilimlerinin gelişmesinden sonra telif edilmiş tarih kitapları gözden geçirilecek olursa anlaşılır ki bunların tamamının hemen hemen şu iki kısma ayrıldığı görülecektir: Millî (veya öğretici) tarihler, Tenkidî (veya eleştirel) tarihler. Bunların ikisi de bir açıdan doğru, gerekli ve faydalıdır. Kaydettiğimiz bu kısımlardan birine taraftar diğerine muhalif olmak bir tür taassuptur. Aslında bu … Devamını oku
Bir milleti (Le peuple) ilmî bir şekilde incelemek için her şeyden önce göz önünde tutulması gereken şart, o milletin gelecekte nasıl olması lazım geldiğini değil, mazide ve hâli hazırda nasıl olduğunu aramaktır. Bir kavimde, ya içtimaî hayatın uğradığı gelişim kazanımlarını izâle veya içtimaî gelişimin belirli bir düşünceye doğru gitmesini kolaylaştırmak ve sağlamak amacıyla takip edilecek … Devamını oku
Türkiye tarihinde on dokuzuncu asır, son derece önemli bir dönemeçtir. O zamana kadar tamamen Asya tarzı ve Ortaçağ’a ait bir müessese olan Osmanlı Devleti içte ve dışta birçok etki ile Batılılaşmaya teşebbüs etti: Siyasî Tanzimat denilen hareketi gerçekleştirdi. Aslında bundan önce de Türkiye’yi Avrupa’ya yaklaştıracak bazı girişimler olmuştu, fakat bunlar sınırlı ve ayrıntı türünden teşebbüslerdi. … Devamını oku
İslâmiyet’in birinci asrında hâdiseleri kaydetmeye fazla önem verilmemişti. Râvîlerin ezberlerinde ve şairlerin şiirlerinde korunmuş olan bu dönemin hâdiseleri ikinci asırda tarih sayfalarına intikal etti. Râvîlerin rivâyetlerinde görülen ihtilaf, olayların farklı şekillerde nakledildiğini gösterdiğinden vakânüvisler, farklı ve birbirine zıt rivâyetleri eserlerinde yer vermişler, aynı zamanda râvî silsilesini de kaydetmeye önem vermişlerdir. Müslüman tarihçiler bu yöntemi üçüncü … Devamını oku
Memleketimizde asırlardan beri en çok rağbet gören ve önem verilen iki marifet kısmı hiç şüphe yok ki, şairlik ile tarihçiliktir. Yetiştirilmemizin, aldığımız genel eğitimimizin eski usûlü doğal olarak bunu gerektiriyordu: Az çok düzenli bir medrese tahsili gördükten sonra Sa’dî ile hafıza bağlı olanlar Fuzûlî yahut Nefî’yi taklit ederek gazeller, mesneviler yazmaya kalkışıyorlar; Vessâf, Hoca Sadeddîn … Devamını oku
Kelime anlamı olarak incelediğimiz zaman “nizâm”: düzen, usûl, tertip, yol, icaplarına göre konulan esaslar; “cedîd” ise: yeni, kullanılmamış anlamlarına gelmektedir, yani nizâmı cedîd, yeni kanun, yeni düzen demektir. “Nizamı Cedit” kavramı terim olarak ilk defa Fazıl Mustafa Paşa tarafından imparatorluğa verilen iç düzen için kullanılmış fakat Fazıl Mustafa Paşa’dan Selim III’e gelinceye kadar bu terime … Devamını oku
I. Abdulhamid döneminde Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu durum son derece vahim bir hal aldığından dolayı III. Mustafa döneminde hayata geçirilmiş olan yenileşme hareketleri, bu dönemde ciddi bir şekilde sürdürülememiştir. Bu dönemde meydana gelen Osmanlı Rus savaşı ciddi boyutlarda olduğu için imparatorluğun yoğunlaştığı kısım, doğal olarak ülke güvenliğini sağlamak olmuştur. Bundan dolayıdır ki ıslahat meseleleri söz … Devamını oku
Islahat; Arapça “iyi bir hale koyma, iyileştirme, düzeltme” anlamına gelen “ıslah” kelimesinden türemiş bir isim olmakla beraber “düzeltme veya iyileştirme işleri” anlamına da gelmektedir. Islahat, genel olarak herhangi bir kuruluşta, devlet düzeninde eskimiş ya da bozulmuş olan yanları düzeltmek anlamına gelir ve aynı zamanda Tarih Terimleri Sözlüğüne göre ise Osmanlı Tarihi’nde gerileme döneminden başlanarak zaman … Devamını oku
XVI. yüzyılın sonlarından itibaren kafes uygulamasına maruz kalan Osmanlı İmparatorluğu’nun şehzadeleri, bu dönemlerini verimli bir şekilde geçirmeye gayret etmiş ve aynı zamanda devlet işleriyle mümkün olduğunca alakadar olmaya çalışmışlardır. Bu şehzadelerden biri olan III. Selim de oldukça uzun bir dönemini kafeste geçirmiş bireysel anlamda kendini yetiştirmenin yanı sıra, çeşitli aracılarla Devleti Aliyye’ye dair gerekli bir … Devamını oku